Marian Nowak - Czy wychowanie bez celu?
Egzystencja ludzka w swojej specyfice wiąże się z wychowaniem istotowo związanym z projektowaniem celów, które człowiek osiąga lub będzie mógł osiągać w dłuższym lub krótszym czasie. Tak postrzegane cele są konieczne dla człowieka i dla jego wychowania. W wielu współczesnych koncepcjach egzystencji ludzkiej wskazuje się na charakteryzującą naturę ludzką celowość. Mówi o tym m.in. psychologia indywidualna Alfreda Adlera, z jej teorią planów życiowych i stylem życia wyznaczonymi przez wybierane cele. Celowościowe zorientowanie człowieka szczególnie wydaje się harmonizować ze specyfiką myślenia i działania pedagogicznego, rozpostartego ciągle między stanem rzeczywistym a stanem możliwym człowieka i społeczności, w swoistym napięciu pomiędzy rzeczywistością a ideałami, pomiędzy stanem faktycznym a stanem upragnionym (aksjologiczny rys wychowania, pedagogiki i poszczególnych jej dyscyplin). Podczas gdy z jednej strony mamy stan faktyczny wychowanka i otaczającej rzeczywistości, potrzebujemy ich wymiaru idealnego i wreszcie trzeciej kategorii, a mianowicie wartości, znajdujących się między Absolutem a wartościami poszczególnych stopni istnienia, które znajdują swoje spełnienie w wartości wolności, bez której człowiek nie mógłby posiąść wartości najwyższych, a nawet pozostawałby wręcz okaleczony w związku z byciem tym, kim powinien być, a nie jest. To właśnie wartość wolności sprawia, że człowiek staje się twórcą wartości w procesie przyjęcia zewnętrznego ideału i uczynienie go wewnętrzną formą osoby (introcepcja wartości). Obecność celu w procesie wychowania czyni go możliwym, jak również powoduje „wyistaczanie się człowieka” w jego człowieczeństwie.
Upbringing without Goals?
Human existence is specific in that it involves upbringing based on setting goals, which people attain or strive to attain over a shorter or longer period of time. Such goals are necessary for people and their upbringing. Many contemporary concepts of human existence emphasize this goal-oriented human nature. For instance, Alfred Adler’s individual psychology includes a theory that our goals influence our life plan and lifestyle. Goal-oriented human nature seems to be in harmony especially with the specificity of pedagogical thought and action, spread continually between the actual state and the possible state of man and community, in a kind of a tension between reality and ideals, between the actual state and the desired state (axiological outline of upbringing, pedagogy and its individual disciplines). While on the one hand we have the actual state of a person and their surrounding reality, we also need the ideal dimension as well as the third category, that is the values that are between the Absolute and the values of the various stages of existence, which find their fulfillment in the value of freedom, without which man not only would not be able to possess the highest values, but he would also remain crippled as a result of being who he should be, not who he actually is. It is the value of freedom that makes man become the creator of values in the process of adopting an external ideal and making it the inner form of a person (introception of values).